Etkinlik Açıklaması

İsmail Beşikci Akademisi Bahar 2024

19. Yüzyıl Kürdistan Tarih Yazımı(nı Sorunsallaştırmak)

Koordinatör: Can Şeker

"Kürdistan'ın Nomosu"ndan bahsetmek ve/ya bunu kurmak mümkün müdür? sorusu başta olmak üzere birçok soru sorarak başladığımız Kürdistan’ın Nomosu tartışmalarını “21. Yüzyılda Kürdistan’ın Nomosu” başlığıyla gerçekleştirdiğimiz 2023 Bahar Akademisi ve "20. Yüzyılda Kürdistan'ın Nomosu" başlıklı 2023 Güz Akademisi takip etmiştir. Bu 2024 Bahar Akademisi ise, 19. yüzyıl Kürdistan tarihi özelinde salt 'elitler', 'siyasal yapılar' ve/ya 'kişi/olay' temelli bir tarihsel yazımın ötesine geçmenin imkanları üzerinde tartışmayı hedeflemekte ve 'alternatif tarih tartışmaları'na odaklanacaktır. Bu akademi, 20. yüzyılda Kürt ulusunun merkezde olduğu ulus devlet(ler)in kurulamamış olmasının ulusal ve uluslararası sebeplerinin kökenlerinin arandığı 19. yüzyıl Kürdistan tarihinde farklı toplumsal kesimlere merkezi bir konum (kolektif özne) inşa etmenin olasılıklarına da kapı aralayacaktır.  Bu bağlamda, 2024 Bahar Akademisinde “21. Yüzyılda Kürdistan’ın Nomosu” başlıklı 2023 Bahar Akademisi’nde de kısmen ele aldığımız Kürt(lük), İslam(lık) ve Kapitalizm şeklindeki üç döngünün 19. yüzyılda Kürdistan özelinde tekabül ettiği bağlamlar da konu edilecektir.

Bugün Kürdistan ve Kürtler ile ilgili söz söyleyen neredeyse tüm kesimlerin az veya çok Kürtlerin tarihinden bahsederken Gutilerden, Kassitlerden, Mitannilerden, Subarrulardan, Medlerden vs. bahsederek geçmiş kurgusunu oluşturduğunu ve M.Ö. I. binyıldan itibaren ise Zerdüşlüğü de dahil ederek dünyevi-uhrevi alanı doldurduğunu görmekteyiz. Bu 'resim', günümüz Kürdistan tahayyülünün Smithyen 'etni'sinin temel referansı konumundadır. Konjonktürel olarak yoğunluğu azalıp artsa da içinde bulunduğumuz yüzyılda artık bu 'etni'yi dışlayan herhangi bir siyasal çıkışın sürdürülebilir olması mümkün değildir. Fakat bu döngünün günümüze ulaşan halinde Haldunyen anlamda 'İslami' renge bulanması söz konusudur.

M.S. 700'lerden başlayarak fakat asıl olarak Abbasi Halifeliğinin zayıflamaya başlamasıyla tüm Afro-Avrasya Ekümenliği’nde olduğu gibi onun merkezi bölgelerinin başında gelen Kürdistan coğrafyasında da bölgesel güçler ortaya çıkmıştır. 8. yüzyıldan 16.yüzyıla kadar geçen sürede tüm bu yapılar az veya çok İslami bir dolayıma başvurarak hareket etmekteydiler. 16. yüzyıla gelindiğinde ise birbirleriyle savaş yapsalar da Afro-Avrasya Ekümenliğinde Osmanlı, Safeviler, Memlükler, Kuzey Afrika'daki 'özel statüdeki yapılar, Kürdistan'daki düzen, Arabistan yarımadasındaki siyasal düzen, Hindistan'daki siyasa yapı vb. belli bir ‘ortak hukuksal düzenin parçaları’ halindeydiler. Bu 'hukuksal düzenin dağılması 18. yüzyıldan itibaren hızlanmış, 19. yüzyıla gelindiğinde ise neredeyse ortadan tamamen kalkmıştır. Avrupa kamu hukukunun evrensel hukuk haline getiren, siyasal birim olarak ulus(al) devletlerden oluşan bir düzeni inşa eden tarihsel kapitalizm yeni dönemin temel rengi konumuna yerleşmiştir. Artık uluslararası düzendeki mevcudiyetin temeli kapitalizm döngüsünün gereklerine göre yeniden düzenlemekte(ydi). Bu anlamda, günümüzde de bir şekilde sürdüğü haliyle uluslararası hukuk kişisi olarak değerlendirmenin adı olarak 'devlet' birimine sahip olmak, bütün handikaplarına rağmen 'temsil'in kendisi olmaktadır. Bu 'temsilin Kürdistan'da mevcudiyet bulması, değerin kendisini o toprağın üzerinde yaşıyor olmaktan alan, tarihsel kapitalizmin siyasal biçimini (içeriklendirilmesi farklı bir konudur) ve de (teorik olmaktan çok pratik ve anti kolonyal bir diskuru da parçası haline getirmiş) İslami bir dolayımı dışlamayan bir Kürtlük. Dünyadaki benzeri tüm hareketler kendi özgünlüklerini de katarak yakın bir deneyim yaşamışlardır. Kürdistan özelinde bu deneyim kabaca dört ana hatta kendini sunabilir: 'Taş'ı sırtlayan Sisifos (Kürt Mücadelesi); Sisifos'un sırtladığı 'Taş' (Kürdistan Mücadelesi); 'Taş'ın Sisifoslaşması (Kürdistan’ın Kürt’te yerleşmesi); Sisifosun 'Taşlaşması' (Kürdün Kürdistanlaşması). Her biri kendi başına bir Kürdistan tahayyülü olduğu gibi 'aynı anda başka'ya da imkan sağlayan bir çıkış olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu akademinin yukarıda ifade edilen bağlamın kurucu dönemi olarak odaklandığı 19. yüzyılda ise, Kürdistan tarih yazımı çoğunlukla ilgili sahada mîrlikler çağı diye bir tarih uzamı kurgulayarak bu uzamın çöküşünü izleyen süreçte merkezi devletle kapsayıcı/dışlayıcı ilişkiler ağında Xalidî/Naqşîlik doktrinasyonunu ve dinî/siyasi karizmaların sahayı domine ettiği bir dönemselliği referans alır. Devamla, 19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren içinde bulundukları siyasal düzende yaşanan dönüşümlerle aldıkları biçim ve hallerin neliği ve nasıllığına odaklanır. Fakat 19. yüzyıl Kürdistanı'nı konu edinecek olan 2024 Beşikci Bahar Akademisi, yukarıda ifade edilen çerçeveyle kendini sınırlamadan, Aşağıdan Tarih, Maduniyet Çalışmaları, Annales Okulu vb. birbirinden farklı olmakla birlikte ortodoks tarih okumalarının dışına çıkmayı hedefleyen çabaların 19. yüzyıl Kürdistan tarih yazımında metodolojik ve epistemolojik açıdan nasıl katkılar sunabileceği, hangi yönlerden farklılıklar ve benzerlikler olabileceği şeklindeki soruları 'temsil', 'kolektif özne', 'faillik' gibi kavramlar üzerinden tartışacaktır.

Son Başvuru Tarihi: 01.07.2024
Sonuçların Açıklanacağı Tarih: 03.07.2024
Programın Başlayacağı Tarih: 06.07.2024
Programın Biteceği Tarih: 10.08.2024

Not: Akademimiz online olmakla birlikte bazı haftalar hibrit olarak gerçekleşecektir. Akademilerin başlamasıyla beraber katılımcılara bu konuyla ilgili  detaylı bilgi verilecektir.
Program her hafta cumartesi günü saat 14.00-17.00’da gerçekleşecektir.

Derslere düzenli katılım beklenmektedir. Program sonunda altı haftadan beşine katılan öğrencilere katılım belgesi verilecektir.
Not: Akademinin dili Türkçe’dir

1. Hafta: 06 Temmuz 2024

Sharo Garip: Egemenlik-Toprak: Kürdistan Tahayyülünün Sınır(lılığ)ı

2. Hafta: 13 Temmuz 2024

Alişan Akpınar: 19. Yüzyılda Kürd(istan) Ön-Ulusçuluğunun Kökenleri ve İnşa Süreci

3. Hafta: 20 Temmuz 2024

Can Şeker: 19. Yüzyıl Kürdistanı’nı Yeniden Düşünmek: Annales Okulu-Maduniyet     Çalışmaları-Aşağıdan Tarih

4. Hafta: 27 Temmuz 2024

Ömer Tekdemir: 19. Yüzyıl Kapitalizminin Dışsal Alanı Olarak Kürdistan: Çevrenin Dış Çeperindekiler

5. Hafta: 03 Ağustos 2024

Mehmet Rezan Ekinci: Mir-i Aşiretten Eşkıyalığa: 19. Yüzyılda Aşiret Hanedan Üyelerinin Makbulden Madunlaşma Sürecine Bir Bakış

6. Hafta: 10 Ağustos 2024

Nilay Özok-Gündoğan: 19. Yüzyıl Kürd(istan) Tarihini Yeniden Düşünmek: Metodolojik Bir Tartışma